Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μια συμπεριφορική και αναπτυξιακή διαταραχή που ανήκει στην κατηγορία της νευροδιαφορετικότητας.
Με απλά λόγια, είναι μια κατάσταση στην οποία ο εγκέφαλος του ατόμου είναι διαφορετικά δομημένος από αυτόν των ατόμων με τυπική νευρολογική ανάπτυξη, που προξενεί κάποιες ιδιαιτερότητες στη συμπεριφορά και τις συνήθειες.
Αποτελεί μια διαταραχή με πολύ υψηλή υπερδιάγνωση σε παιδιά, καθώς είναι πολύ εύκολο να μπει σαν «ετικέτα» σε οποιοδήποτε άτομο διαφεύγει των κοινωνικών στερεοτύπων και της εκάστοτε νόρμας για το τι αποτελεί κανονικότητα.
Ταυτόχρονα, στην περίπτωση των ενηλίκων εμφανίζεται το αντίστροφο φαινόμενο, αυτό της υποδιάγνωσης.
Γι’αυτό το λόγο, η ΔΕΠΥ είναι και πολύ επιρρεπής στην παραφιλολογία, κάτι που δημιουργεί στίγμα και δυσκολεύει στον εντοπισμό των πραγματικών περιπτώσεων που απαιτούν παρεμβάσεις για να διευκολυνθεί η καθημερινότητά τους.
Μύθος 1: Όποιος εμφανίζει υψηλή ενεργητικότητα, είναι υπερκινητικός με ΔΕΠΥ
Μία από τις συχνότερες παρανοήσεις για τη ΔΕΠΥ αφορά στο τελευταίο αρχικό του αρκτικόλεξου. Πολύ συχνά τα παιδιά με υψηλή ενέργεια, ανάγκη και όρεξη για παιχνίδι και σωματική δραστηριότητα «βαφτίζονται» υπερκινητικά.
Στην πραγματικότητα, η υπερκινητικότητα είναι μια δύσκολη κατάσταση για το άτομο, γιατί ούτε ελέγχεται πάντα, ούτε συνδέεται μόνο με θετικές συμπεριφορές όπως το παιχνίδι, αλλά μπορεί να εκδηλωθεί με τρόπους που καταλήγουν εξουθενωτικοί για το άτομο και το κοινωνικό του περιβάλλον.
Επιπλέον, η υπερκινητικότητα δεν είναι απαραίτητο χαρακτηριστικό των ατόμων που λαμβάνουν αυτή τη διάγνωση.
Μύθος 2: Όταν ένα παιδί μεγαλώνει, παύει να έχει ΔΕΠΥ
Η ΔΕΠΥ εμπίπτει στο φάσμα της νευροδιαφορετικότητας. Ως νευρολογική ποικιλομορφία, λοιπόν, δεν παύει ποτέ να εμφανίζεται. Η μορφή του εγκεφάλου δεν μπορεί να αλλάξει επίκτητα.
Αυτή η λανθασμένη εντύπωση για τη διαταραχή προκαλεί χαμηλά ποσοστά διάγνωσης σε περιστατικά ενηλίκων, και δυσχεραίνει την ποιότητα ζωής τους. Δημιουργεί ένα κλίμα ματαίωσης, στο οποίο το άτομο, μη γνωρίζοντας τι του συμβαίνει, αισθάνεται ότι δεν ανήκει πουθενά και πως είναι ελαττωματικό.
Το πρόβλημα διογκώνεται στις ενήλικες γυναίκες.
Μύθος 3: Η ΔΕΠΥ δεν επηρεάζει κάτι εκτός από τη συγκέντρωση 
Η περίπτωση της διαταραχής αυτής είναι σύνθετη, γιατί εκτός από νευρολογική, όπως αναφέρθηκε, είναι και συμπεριφορική. Επομένως, δημιουργεί ανεπιθύμητες συμπεριφορές σε πολλά φάσματα της κοινωνικής ζωής.
Προκαλεί θυμό, εκνευρισμό και έντονη αισθητηριακή δυσανεξία σε ήχους και φώτα, ενώ, παράλληλα, έχει συσχετιστεί με πολλές δυσλειτουργίες, όπως η κακή επίδοση στο σχολείο και την εργασία, η δυσκολία στη δημιουργία σχέσεων, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η κακή οικονομική διαχείριση και η χρήση ναρκωτικών.
Όπως είναι λογικό, έχει επίσης αποτελέσει διαχρονικό αντικείμενο εκφοβισμού (bullying), όπως κάθετι διαφορετικό.
Μύθος 4: Όποιος έχει ΔΕΠΥ δεν μπορεί να συγκεντρωθεί
Μιλώντας για τη συγκέντρωση, άλλη μια εσφαλμένη πεποίθηση για τη ΔΕΠΥ παράγεται από το ίδιο το όνομά της. Η εικόνα που δημιουργείται για τα άτομα με αυτή τη διαταραχή είναι ότι αδυνατούν να συγκεντρωθούν, μιας και το μυαλό τους μεταπηδά από τη μια σκέψη στην άλλη.
Και, ενώ αυτή μπορεί να είναι μια πραγματικότητα, η άλλη όψη του νομίσματος είναι η υπερ-συγκέντρωση. Πολλά άτομα με ΔΕΠ-Υ αναφέρουν ότι τείνουν να αποκτούν ορισμένα ειδικά ενδιαφέροντα στα οποία εκδηλώνουν έναν τόσο υψηλό βαθμό συγκέντρωσης που πρακτικά τα εμποδίζει από το να συγκεντρωθούν σε οτιδήποτε άλλο.
Συνήθως, στην περίπτωση αυτών των ατόμων, ο βαθμός συγκέντρωσης αποφασίζεται από το πόσο ενδιαφέρον είναι το αντικείμενο της προσοχής τους.
Μύθος 5: Τα άτομα με ΔΕΠΥ είναι τεμπέλικα
Όσο και αν η ΔΕΠΥ προκαλεί δυσλειτουργίες στη συμπεριφορά, παραμένει μια διαταραχή που επηρεάζει τον εγκέφαλο και τις εκτελεστικές λειτουργίες.
Δεν είναι μια ιάσιμη πάθηση, αλλά μια διαχειρίσιμη κατάσταση. Τα άτομα με ΔΕΠΥ προσπαθούν σκληρά για να είναι μέλη μιας κοινωνίας φτιαγμένης για νευροτυπικούς.
Για παράδειγμα, τα υψηλά ποσοστά ανεργίας που αντιμετωπίζουν, συχνά οφείλονται στο γεγονός ότι δίνεται πολύ χαμηλό κίνητρο από τα εργασιακά τους περιβάλλοντα, και οι εργοδότες σπάνια προσπαθούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους.
Καμία θέση εργασίας δεν είναι one size, όμως, κάτι το οποίο οφείλουν να γνωρίζουν όσοι προσλαμβάνουν ανθρώπινο δυναμικό. Για τα άτομα αυτά, η παραγωγικότητα χρειάζεται να συνδυάζεται με τη δημιουργικότητα.
Κλείνοντας, θέλω να τονίσω ότι ο χώρος της ψυχολογίας και της ειδικής αγωγής είναι επιρρεπής σε παραφιλολογίες και παρερμηνείες. Η ΔΕΠΥ δεν είναι τίποτα παραπάνω από μία ποικιλομορφία στον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο σκέφτεται και αντιλαμβάνεται τον κόσμο.
Αν το παιδί σας ή ο ενήλικος εαυτός σας έλαβε πρόσφατα μια διάγνωση για ΔΕΠΥ, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Τα άτομα με ελλειμματική προσοχή και υπερκινητικότητα είναι καθόλα ικανά να κατακτήσουν τον κόσμο, και μάλιστα με έναν πολύ δημιουργικό και εναλλακτικό τρόπο!
