O Carl Jung θεωρείται ένας από τους πρωτεργάτες της ψυχανάλυσης, ιδρυτής της σχολής της αναλυτικής ψυχολογίας και της ψυχολογίας βάθους (depth psychology) και εραστής του υπαρξισμού.

Υπήρξε φίλος με τον Sigmund Freud. Οι εναλλακτικές αντιλήψεις του, όμως, προκάλεσαν ένα ρήγμα στη σχέση μαζί του, και έτσι ο νεότερος Carl Jung προόδευσε στην καριέρα του ως ψυχίατρος διαφοροποιούμενος από τον πατέρα της ψυχαναλυτικής σκέψης.

Ασχολήθηκε με τις βαθύτερες αποχρώσεις του ανθρώπινου ψυχισμού, διατυπώνοντας θεωρίες οι οποίες άντλησαν έμπνευση από την ψυχιατρική, την ανθρωπολογία και τις θρησκευτικές σπουδές, ενώ μία από τις δημοφιλέστερες θεωρίες του ήταν αυτή σχετικά με το ανθρώπινο Ασυνείδητο.

Προσωπικό και Συλλογικό Ασυνείδητο

Ο Carl Jung διαχώρισε τον ανθρώπινο ψυχισμό σε τρία επίπεδα: Το Συνειδητό (εγώ), το Προσωπικό Ασυνείδητο και το Συλλογικό Ασυνείδητο.

Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, τα αρχέτυπα είναι εικόνες και θέματα προερχόμενα από το Συλλογικό Ασυνείδητο. Είναι αρχαίες μνήμες που διέπουν το σύνολο του ανθρωπίνου είδους με τρόπους οι οποίοι δεν αποκαλύπτονται γνωστικά, αλλά με τη μορφή αισθήσεων, συναισθημάτων και κυρίως συμβολικών κατηγοριοποιήσεων. Μπορεί να μεταφέρονται διαγενεαλογικά και διαπολιτισμικά, όπως και εξελικτικά. Ένα ζωντανό παράδειγμα του τι είναι αρχέτυπο είναι η συλλογική φοβία για τα φίδια.

Ποια είναι τα 4 αρχέτυπα σύμφωνα με τον Carl Jung

Η Περσόνα

Η περσόνα είναι μια λέξη που χρησιμοποιείται πολύ συχνά στους κύκλους του θεάτρου, και περιγράφει τον χαρακτήρα που αναπαρίσταται από έναν ηθοποιό. Με τον ίδιο τρόπο, κατά τον Carl Jung, στην ανθρώπινη ψυχολογία Περσόνα είναι η μάσκα που φοράμε για να παρουσιάσουμε τον εαυτό μας στον κόσμο.

Είναι εκείνο το κομμάτι του Ασυνείδητου το οποίο αφορά στην προσαρμογή μας στην κοινωνία, και δημιουργεί τις απαραίτητες ταυτίσεις με τους άλλους έτσι ώστε να εξυπηρετήσει στην ενσωμάτωσή μας στο κοινωνικό σύνολο. Διαμορφώνεται στην παιδική ηλικία, όταν οι άνθρωποι πρωτοξεκινάμε να αποκτούμε την αίσθηση του ανήκειν, αρχικά εντός των πλαισίων της οικογένειας.

Ο Carl Jung υποστηρίζει ότι όταν η Περσόνα δεν είναι καλά αφομοιωμένη στο σύνολο της προσωπικότητας, αυτό οδηγεί σε δυσλειτουργίες, όπως είναι κυρίως η ταύτιση της αυθεντικότητας του χαρακτήρα μας με αυτό το προσωπείο.

Συχνά αυτό γίνεται ορατό σε περιπτώσεις people-pleasers, ανθρώπων, δηλαδή, που προκειμένου να τύχουν αποδοχής από το κοινωνικό τους σύστημα, αφομοιώνουν άκαμπτα την Περσόνα του βολικού, φιλικού, υποχωρητικού, και εξωθούν άλλα κομμάτια της προσωπικότητάς τους στη Σκιά, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε παραβίαση των ορίων τους και σπασμωδικά ξεσπάσματα θυμού.

Η Σκιά

Το Σκιώδες αρχέτυπο συμβολίζει τα μέρη εκείνα τα οποία απορρίπτουμε, επικρίνουμε ή αγνοούμε. Πολύ συχνά περικλείει χαρακτηριστικά αντίθετα από αυτά που εκδηλώνει η Περσόνα, και συνδέεται με τη δημιουργικότητα και την αυτοκαταστροφή. Η Περσόνα και η Σκιά έχουν μια σχέση δυισμού, θυμίζοντας το παράδειγμα του Dr. Jekyll και του Mr. Hyde.

Ο Carl Jung πίστευε ότι η αυτοβελτίωση προϋποθέτει την προσπάθειά μας να ενσωματώσουμε τη Σκιά στα πιο συνειδητά μας κομμάτια. Συνήθιζε να λέει πως «ο καθένας κουβαλά μια Σκιά, και όσο λιγότερο ενσαρκώνεται στη συνειδητή ζωή του, τόσο πιο μαύρη και πυκνή είναι».

Στη Σκιά βρίσκεται το θεμελιώδες συναίσθημα της ντροπής. Κάθε φορά που ενοχοποιήθηκε ένα κομμάτι σου, ακόμα και σε μια τρυφερή ηλικία, είναι πιθανόν να εξωθήθηκε στο Ασυνείδητο, και όταν πυροδοτείται, εκπροσωπείται από το Σκιώδες αρχέτυπο.

Άνιμα/Άνιμους

Ο Carl Jung ασχολήθηκε εκτεταμένη με το φύλο και τη σεξουαλικότητα. Διέγνωσε ότι υπάρχουν δύο αρχέτυπα (στην πραγματικότητα ένα, δυαδικό αρχέτυπο), τα οποία ανταποκρίνονται στο κάθε βιολογικό φύλο εμφανιζόμενα ως τα αντίθετά τους. Δηλαδή, για τον άντρα υπάρχει το γυναικείο αρχέτυπο, Άνιμα, και για τη γυναίκα το ανδρικό αρχέτυπο, Άνιμους.

Με άλλα λόγια, Άνιμα και Άνιμους είναι η θηλυκή και αρσενική πλευρά του άντρα και της γυναίκας, αντίστοιχα. Η διαμόρφωσή τους έχει ως αφετηρία τον γονέα του αντίθετου φύλου για κάθε παιδί, και σχετίζονται με τον τρόπο που το κάθε άτομο επιλέγει έναν σύντροφο ή συνδέεται με σημαντικά για τη ζωή του πρόσωπα του αντίθετου φύλου.

Ο Εαυτός

Το αρχέτυπο εκείνο το οποίο αντιπροσωπεύει την ενοποίηση όλων των αντιθέσεων της προσωπικότητας όπως αναδύονται μέσα από την ανισορροπία Περσόνας/Σκιάς και Άνιμα/Άνιμους είναι ο Εαυτός.

Ο Carl Jung θεώρησε ότι ο Εαυτός λειτουργεί σαν ένα κέντρο διαχείρισης όλων των υπολοίπων συστατικών στοιχείων του Ασυνείδητου, και το κοντινότερο σημείο επαφής με τον κόσμο του Συνειδητού.

Μάλιστα, ο Εαυτός συνδέθηκε και με την έννοια ενός απώτερου σκοπού της ζωής, ανεξαρτήτως του αν είναι αποκρυσταλλωμένος σε ένα συνειδητά προσβάσιμο σημείο του ανθρώπινου ψυχισμού.

Η αποδοχή και ενσωμάτωση (αντί της επίκρισης και περιθωριοποίησης) τμημάτων της προσωπικότητας που διαμορφώνουν ένα λειτουργικό Όλον είναι, πια, ευρέως αναγνωρισμένο από την ψυχοθεραπευτική κοινότητα ότι αποτελεί την ενδεδειγμένη οδό για μια συμπονετική αντιμετώπιση των ψυχικών δυσλειτουργιών. Αυτό που μαθαίνουμε, άλλωστε, και από τον ίδιο τον Carl Jung, είναι ότι όσο περισσότερο αντιστέκεται κανείς στη Σκιά του, τόσο πιθανότερο είναι να αναπτυχθούν ανισορροπίες στον ψυχισμό του.