Ο τελευταίος χρόνος ήταν πρωτόγνωρος για όλους μας. Η πανδημία ξεκίνησε και ήταν η αρχή για ένα ταξίδι στο “άγνωστο”. Όλα απροσδιόριστα και με ένα μεγάλο ερωτηματικό.
Στην πορεία του, όπως σε όλες τις καταστάσεις οι άνθρωποι αντιδρούν διαφορετικά σε ό,τι συμβαίνει. Κάποιοι προσαρμόζονται και “συμφωνούν” με τους κανόνες, κάποιοι απλά προσαρμόζονται και δυσανασχετούν, κάποιοι υπεραγχώνονται, κάποιοι επαναστατούν, κάποιοι “αποστασιοποιούνται” και κάποιοι ψάχνουν να βρουν νέες ευκαιρίες.
Το που ανήκει ο καθένας μας εξαρτάται πολύ από τη φιλοσοφία και στάση ζωής μας, την αντίληψη που έχουμε για τον κόσμο, το πόσο έχουμε καλλιεργήσει την υπομονή μας, εάν έχουμε τον “έλεγχο “ της ζωής μας, την ηλικία μας, τα όνειρά μας, μέχρι και την οικονομική μας κατάσταση.
Σύμφωνα με τη UNICEF του Ην. Βασιλείου, ήδη το 60% των παιδιών ανησυχούν για τον αντίκτυπο που θα έχει η πανδημία στη ζωή τους. Στο Βέλγιο ότι οι νέοι άνθρωποι μεταξύ 18-24 ετών παρουσιάζουν έντονο άγχος και κατάθλιψη. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες παρατηρούν ότι τα παιδιά παρουσιάζουν δυσκολίες στη συγκέντρωση, ανησυχία και νευρικότητα.
Πολύς λόγος γίνεται για την κόπωση που όλοι λιγότερο ή περισσότερο νιώθουμε, για τη διαχείριση της καθημερινότητάς μας, αλλά δεν πολυμιλάμε για το ποια θα είναι η κατάσταση και τι ανάγκες θα προκύψουν μετά το τέλος της πανδημίας.
Το πιθανότερο είναι να χρειαστεί για κάποιες πληθυσμιακές ομάδες ξανά χρόνος προσαρμογής. Οι έρευνες που γίνονται σε όλο τον κόσμο φυσικά δείχνουν την “τάση” και όχι ασφαλή συμπεράσματα.
Σε όλη τη διάρκεια της πανδημίας κυριάρχησαν αλλαγές σε κοινωνικό οικονομικό αλλά και ψυχικό επίπεδο. Όλοι νιώσαμε ή νιώθουμε ανασφάλεια για το αύριο, αλλαγή του τρόπου ζωής και της καθημερινότητας μας χωρίς αυτό να είναι επιλογή μας, αίσθημα “απώλειας”, θυμό, φόβο για τους αγαπημένους μας αλλά και για την ίδια τη ζωή μας, άγχος θανάτου.
Δεν θα ήταν δυνατόν, όλα αυτά να μην αφήσουν το στίγμα τους, ακόμη κι όταν η πανδημία θα είναι παρελθόν. Είναι μια μοναδική εμπειρία όλο αυτό που ζούμε και γνωρίζουμε ότι όλες οι εμπειρίες μας διαμορφώνουν είτε με θετικό είτε με αρνητικό τρόπο. Τότε τι να περιμένουμε?
Φαίνεται ότι πολλοί άνθρωποι για παράδειγμα θα παραμείνουν με διάφορες φοβίες όπως πχ μικροβιοφοβία, συνήθειες δυσλειτουργικές όπως το να συνεχίσουν να φορούν μάσκα σε ένα εμπορικό κέντρο ή στο λεωφορείο, κατάθλιψη, εξάρτηση από το διαδίκτυο, κατάχρηση ουσιών και φτωχές κοινωνικές σχέσεις.
Ο Στήβεν Τέιλoρ, ο οποίος είναι καθηγητής – κλινικός ψυχολόγος του βρετανικού Πανεπιστημίου της Κολούμπια και πρωτοστατεί στην Ψυχολογία των πανδημιών, κυκλοφόρησε ένα σχετικό βιβλίο λίγο πριν τον covid-19. Αποδείχθηκε μάλλον προφητικό, γιατί όλες οι ανθρώπινες συμπεριφορές που έχουν ήδη καταγραφεί από τις παλιότερες πανδημίες, όπως η ισπανική γρίπη, είναι πανομοιότυπες και στην τωρινή πανδημία.
Όπως και τότε η διάδοση φημών, οι θεωρίες συνωμοσίας, τα κινήματα κατά της μάσκας και των εμβολίων, η άνοδος ρατσιστικών συμπεριφορών, η κερδοσκοπία, είναι τα θέματα που απασχόλησαν τους ανθρώπους σε όλες τις πανδημίες. Οι άνθρωποί είμαστε όμως ανθεκτικοί και επιδιώκουμε να θέλουμε να προχωρούμε τη ζωή μας.
Πιθανά πρώτα να χρειαστεί να διαχειριστούμε το άγχος μας, τις φοβίες μας και την απογοήτευσή μας και έπειτα να γίνει το επόμενο βήμα, δηλαδή να πάρουμε το χρόνο μας και να ανασυνταχθούμε. Αυτή η καθοριστική προσπάθεια σίγουρα θα χρειαστεί να πλαισιωθεί από ένα δίκτυο παροχής ψυχολογικής στήριξης από την πολιτεία με τις κατάλληλες δομές.
Συμπολίτες μας που είχαν πριν την πανδημία ψυχολογικά προβλήματα, συνάνθρωποί μας που δεν μπόρεσαν να διαχειριστούν αποτελεσματικά την απομόνωση, άνθρωποι που έχασαν τους “δικούς” τους ανθρώπους, άνθρωποι που απέκτησαν οικονομικά προβλήματα, θα χρειαστούν σίγουρα βοήθεια στο να “ενταχθούν” ξανά και να βρουν το νέο βηματισμό τους στη νέα πραγματικότητα.
Παράλληλα θα πρέπει να αξιοποιήσουμε ως εργαλεία προς όφελός μας το διαδίκτυο (πχ παροχή ψυχολογικής στήριξης σε ανθρώπους που ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές), διάφορες πλατφόρμες, εφαρμογές. Επιπλέον, ωφέλιμη θα είναι η φυσική και κοινωνική επανασύνδεση με τους ανθρώπους.
Όλα αυτά βέβαια καλύπτονται από ένα σύννεφο αβεβαιότητας και είναι αξιοσημείωτο ότι οι έρευνες δείχνουν και τα “θετικά” που κερδίζουν οι άνθρωποι μετά το πέρας αυτής της μακροχρόνιας δυσκολίας. Η επανασύνδεση με τη φύση, η ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων, ο αλτρουϊσμός, η αυτογνωσία.
Ας έχουμε θετική στάση και μην ξεχνάμε ότι υγεία χωρίς ψυχική υγεία δεν υπάρχει.
Tι μπορούμε να κάνουμε με το πέρας της πανδημίας?
- Να πάρουμε χρόνο, ώστε να μπορέσουμε να προσαρμοστούμε στην καινούρια καθημερινότητα.
- Να προσπαθήσουμε να προσδιορίσουμε τις προσωπικές μας αλλαγές, αλλά και τους νέους στόχους μας
- Να απολαύσουμε όσο περισσότερο μπορούμε, την αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους που τόσο μας έλειψε, όπως βόλτες, ταξίδια, φαγητό, συναυλίες, εκδρομές
- Να αφουγκραστούμε τα νέα δεδομένα της κοινωνίας μας
- Να επιβραβεύσουμε τους εαυτούς μας, γιατί βγαίνοντας από αυτή τη διαδικασία, σίγουρα στην φαρέτρα μας έχουμε υπομονή, αντοχή, ανθεκτικότητα και ελπίδα
- Να αξιοποιήσουμε τα παραπάνω χαρακτηριστικά
- Να μετατρέψουμε τη δύσκολη εμπειρία που ζήσαμε σε έναν “οδηγό” της ζωής που θέλουμε να ζήσουμε
Ο μεγάλος στόχος είναι όσο περισσότεροι άνθρωποι είναι δυνατόν να διατηρήσουν τα θετικά και αν αυτό δεν είναι δυνατόν, να αναζητήσουν άμεσα βοήθεια. Σε διαφορετική περίπτωση, δυστυχώς θα έχουμε τεράστια αύξηση των ψυχικών διαταραχών και ψυχολογικών προβλημάτων. Ένας μεγάλος αριθμός θα παρουσιάσει μετατραυματικό στρες.
Σημαντική θα ήταν και η παροχή ψυχολογικής βοήθειας και στους εργασιακούς χώρους για διαχείριση άγχους, πανικού, θυμού.
Η πανδημία θα φύγει από τη ζωή μας και το ζητούμενο δεν είναι να την ξεχάσουμε, αλλά να μας θυμίζει τα σημαντικά, να μας θυμίζει ότι ανακαλύψαμε κι άλλες πλευρές μας και ότι είμαστε ανεξάντλητοι. Να θυμόμαστε ότι μάθαμε εκ νέου ποια είναι τα όριά μας, ότι είμαστε ευέλικτοι. Να μας θυμίζει ότι πρέπει να απολαμβάνουμε τα “μικρά”! Να μας θυμίζει ότι πάντα μπορούμε να προσπαθούμε να ζούμε καλύτερα!
Ειρήνη Κλησιάρχη
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Parenting and Family Coach
